Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) gösteren çocukların eğitiminde etkililiği bilimsel olarak kanıtlanmış ve kanıta dayalı uygulama raporlarında yer verilen uygulamaları modüler bir yapı ile uygulanabilir hale getiren eklektik bir müfredattır.
DOĞAL ABA Otizmde Kanıta Dayalı Müdahale, “alıcı dil, ifade edici dil, eşleme, etkinlik çizelgeleri, etkinlikle meşguliyet, fiziksel etkinlik, taklit, oyun, ortak dikkat, öz bakım, sosyal beceriler, tuvalet becerileri, yönerge, öğrenmeye hazırlık, ön akademik beceriler, davranış yönetimi” gibi başlıklarda modülleri içermektedir.
DOĞAL ABA Otizmde Kanıta Dayalı Müdahale müfredatında yer alan modüllerdeki davranış ve becerilerin öğretimine yönelik etkililiği kanıtlanmış “ebeveyn-merkezli uygulamalar, doğal öğretim, ayrık denemelerle öğretim, sembol pekiştirme sistemi, pekiştirme ve motivasyon sistemi, ipucu stratejileri, fırsat öğretimi, etkinlik çizelgelerinin kullanımı, davranış yönetimi, şekil verme ve replikli öğretim” gibi öğretim yöntem/strateji ve süreçler kullanılmaktadır.
DOĞAL ABA Otizmde Kanıta Dayalı Müdahale;
DOĞALABA Otizmde Kanıta Dayalı Müdahale müfredatı, OSB gösteren çocukların hizmet aldığı kurumlara KURUMSAL DANIŞMANLIK süreci ile uygulanmaktadır.
Kurumsal Danışmanlık sürecinde;
Mutlu Çocuklar Özel Eğitim Merkezi olarak, öncelikle eğitim koordinatörümüz ve tüm eğitim personelimiz Doğal ABA müfredatı doğrultusunda hizmet içi eğitimlerden geçmekte. Uygulama sürecinde ise yapılan tüm çalışmalar danışma kurulumuz ile koordineli olarak sürdürülmektedir.
DOĞAL ABA kurumsal danışmanlık süreci, REHABİLİTASYON DÜNYASI bünyesinde hizmet veren bir oluşumdur. DOĞAL ABA müfredatı ve danışmanlık süreci; Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) alanında uzun yıllardır araştırma yürüten, ders ve seminerler veren ve bu alanda teorik ve uygulamalı çalışan Prof. Dr. İbrahim H. DİKEN’in liderliğinde, Doç. Dr. Özlem TOPER, Özel Eğitim Uzmanı Öğr.Gör. Ali KAYMAK ve Özel Eğitim Uzmanı Öğr.Gör. Gökhan İNCE tarafından oluşturulmuştur. Müfredatın uygulanma, eğitim ve süpervizyon süreci bu ekip tarafından yürütülmektedir.
Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak görevi devam etmektedir.
Öğrenim Geçmişi
- Lisans: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü, Bolu, TÜRKİYE, 1994
- Yüksek Lisans: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Özel Eğitim (Zihin Engelliler), Bolu, TÜRKİYE, 1998
- Doktora: Arizona Eyalet Üniversitesi (Arizona State University-ASU), Özel Eğitim (Erken Müdahale/Erken Çocuklukta Özel Eğitim), Tempe, Arizona, ABD, 2004
Akademik Unvanlar
- Yrd. Doçent: Özel Eğitim, 25/10/2004
- Doçent: Özel Eğitim, 07/01/2008
- Profesör: Özel Eğitim, 28/05/2013
Başlıca Görevler
- Özel Eğitim Bölüm Başkan Yardımcılığı, Anadolu Üniversitesi, 15/07/2006 - 30/03/2010
- Müdür, Akademik Gelişim Birimi, Anadolu Üniversitesi, 15/03/2010 - 15/03/2013
- Müdür, Engelliler Araştırma Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi, 23/01/2014- Devam ediyor
Diğer Faaliyetler
-Tezli Yüksek Lisans Programı Kurucusu ve Başkanlığı
-Erken Çocuklukta Özel Eğitim
Tezli Yüksek Lisans Program Başkanlığı: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
(Türkiye de ilk ve tek program)
Özel Eğitim ABD Kongre/Sempozyum Düzenleme Kurul Başkanlıkları
- Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı: 1. Ulusal Gelişimsel Yetersizlik Sempozyumu-GEYESE2015 (Nisan-2015)
- Kongre Düzenleme Kurulu Eş Başkanı: Uluslararası Katılımlı 3. Ulusal Disiplinlerarası Erken Çocuklukta Müdahale Kongresi-UDEMKO2016 (Nisan 2016)
-Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı: International Congress on Early Childhood Intervention-ICECI2014/UDEMKO2014 (Nisan 2014)
- Kongre Düzenleme Kurulu Eş Başkanı: Uluslararası Katılımlı 1. Ulusal Disiplinlerarası Erken Çocuklukta Müdahale Kongresi-UDEMKO2012 (Şubat 2014)
- Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı: Uluslararası Erken Çocuklukta Özel Eğitim Sempozyumu (Eylül 2009)
- Kongre Düzenleme Kurulu Eş Başkanı: 2. Uluslararası Özel Eğiitm Kongresi (Nisan 2008)
Dergi Editörlük ve Hakemlikleri
-Kurucu ve Baş Editör: Internation Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE; www.int-jecse.net)
- Hakem: Infants and Young Children (2014- Devam ediyor)
- Hakem: Journal of Autism and Developmental Disabilities (2013- Devam ediyor)
- Hakem: Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi (2010- Devam ediyor)
- Hakem: Eğitim Araştırmaları Dergisi-EJER (2003- Devam ediyor)
- Hakem: İlköğretim online (2003-Devam ediyor)
- Hakem: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (2006-Devam ediyor)
-Hakem: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (2006-Devam ediyor)
- Hakem: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi (2006-Devam ediyor)
Ödüller / Burslar
1999 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’nın 1416 sayılı kanun gereğince eğitim fakültelerinin öğretim üyesi ihtiyacını karşılamak üzere sunduğu yurtdışı lisansüstü eğitim bursunu (ABD’de Doktora Bursu) Yüksek Öğretim Kurumu’nun yapmış olduğu Lisansüstü Eğitim Sınavını (Sınava girebilmek için gerekli olan lisans not ortalaması ve yaş şartlarını karşılayarak) geçerek kazanmıştır.
Üyelikler
- Yürütme Kurulu Üyesi: Uluslararası Erken Müdahale Derneği (International Society on Early Intervention-ISEI; https://depts.washington.edu/isei/)
- Kurucu/Başkan: Türkiye Erken Çocuklukta Müdahale Derneği-EÇOMDER (www.ecomder.org)
- Üye: Türkiye Özel Eğitimciler Derneği-ÖZDER
- Üye: Okulöncesi Eğitimi Yaygınlaştırma ve Destekleme Derneği
http://www.ibrahimhalildiken.com/
http://eae.anadolu.edu.tr/index/ekibimi
Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Zihin Engelliler Öğretmenliği lisans programından 2002 yılında mezun olmuş, aynı bölümde 2006 yılında yüksek lisans ve 2015 yılında ise doktora eğitimini tamamlamıştır. 2002-2012 yılları arasında çeşitli özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde OSB tanısı olan çocukların eğitimlerinde öğretmen olarak görev yapmış, 2012 yılında ise Bursa Uludağ Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü’nde öğretim elemanı olarak çalışmaya başlamıştır.
2015-2016 yılları arasında TUBİTAK Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı kapsamında Amerika Birleşik Devletleri’nin Texas eyaletinde bulunan University of Houston-Clear Lake’de OSB olan çocukların basmakalıp davranışlarının azaltılmasına yönelik bir araştırma gerçekleştirmiş, OSB olan çocukların problem davranışlarının azaltılmasına ilişkin uzaktan eğitim yoluyla sunulan ebeveyn eğitimi projesine katılmış, aynı zamanda üniversitenin bünyesinde yer alan ve OSB ile gelişimsel yetersizliği olan çocuklara eğitim hizmeti sunan Center for Autism and Developmental Disabilities (CADD)’de gözlemler gerçekleştirmiştir. OSB olan çocukların eğitimlerinde kullanılan doğal ve davranışsal uygulamalar çalışma ve ilgi alanına girmektedir.
Öğretim Görevlisi Gökhan İNCE Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Bölümünden 2006 yılında mezun olmuştur. Ardından 2011 yılında Anadolu Üniversitesi Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocukların Öğretmenliği yüksek lisans bölümünü bitirerek uzmanlığını almıştır. Sonrasında 2019 yılında Marmara Üniversitesi Zihin Engelliler Öğretmenliği tezli yüksek lisans bölümünden mezun olmuştur. Şu anda doktora eğitimine Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Özel Eğitim Bölümünde devam etmektedir.
2006-2010 yılları arasında Tohum Otizm Vakfı Özel Eğitim okulunda eğitimci, 2010-2012 yılları arasında formatör eğitimci, 2012-2013 yılları arasında Destek Eğitim Koordinatörü ve 2013-2016 yılları arasında Okul ve İş Programları Koordinatörü olarak görev yapmıştır. Tohum Otizm Vakfında çalıştığı sürece; Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Princeton Child Development Institute’de (PCDI) ilk olarak bir hafta gözlem ve seminerlere katılmış, daha sonra 3 ay stajyer eğitimci olarak eğitim almış ve çeşitli yaşlardaki otizmli çocuklarla uygulama yapma fırsatı bulmuştur. Son olarak PCDI’da üç aylık formatörlük eğitimine katılmış; eğitimci yetiştirme, program hazırlama, ev programı hazırlama, problem davranışlarla başa çıkma, eğitim materyali geliştirme ve tüm gelişim alanlarına (ifade edici dil, alıcı dil, günlük yaşam becerileri, akademik beceriler vs.) yönelik çalışmalarla ilgili eğitim almıştır.
2014 yılında Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı desteğiyle düzenlenen National Visitors Leadership programına katılmaya hak kazanmıştır. Bu program kapsamında 3 hafta boyunca Amerika’da 6 eyalette çeşitli özel eğitim okulları, vakıflar, devlet kurumlarında gözlem ve toplantılara katılmıştır. Otizm konusunda İstanbul ve çeşitli illerde ailelere ve öğretmenlere 50’yi aşkın workshop ve seminer vermiştir. Avrupa Birliği, Sabancı Vakfı ve İstanbul Kalkınma Ajansının desteklediği 4 projede özel eğitim danışmanı olarak görev almıştır. 15 yıl boyunca aktif olarak çocuk, ergen, yetişkin otizmli ve öğrenme güçlüğü olan bireylerle kurum ve evde bireysel olarak çalışmıştır.
Ayrıca 2010 yılından itibaren teorik ve iş başında eğitimlerle öğretmen yetiştirme çalışmalarına devam etmektedir. 2017 yılından bu yana Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü Gelişimsel Destek Birimi sorumluluğunu yürütmektedir.
Ali Kaymak, 1981 tarihinde İzmir’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimi İzmir’de tamamladıktan sonra 2002 yılında Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim bölümünden mezun oldu. 2002-2007 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı İzmir Emiralem İlköğretim Okulu’nda otizmli çocuklarla çalıştı. 2007-2014 yılları arasında Tohum Otizm Vakfında görev aldı.
Eğitimci, formatör ve koordinatör olarak görev yaptığı bu dönemde Prof. Dr. Patricia Krantz, Prof. Dr. Lynn McClannahan ve Gregory MacDuff’dan düzenli süpervizyon alma ve Amerika’da bulunan PCDI’da (Princeton Child Developmental Instutute) gözlem ve uygulama yapma fırsatı buldu. 2013 yılında Marmara Üniversitesi Özel Eğitim bölümünde yüksek lisansını tamamladı. 2014 yılı içerisinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engelliler Müdürlüğünün eğitim danışmanlığını yaptı. 2014 yılının sonunda Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsünde göreve başladı. 2017 yılında Osmangazi Üniversitesi ile Anadolu Üniversitesi’nin ortak doktora programına hak kazandı. Doktora eğitimi devam etmektedir.
Ulusal ve Uluslararası kongrelerde çok sayıda sözlü ve yazılı bildirisi bulunan Ali Kaymak, 24. Ulusal Özel Eğitim Kongresinde yaptığı sunu ile “Mithat Enç Genç Araştırmacı” ödülüne layık görüldü. Sabancı Vakfı, Koç Vakfı, Kalkınma Ajansları, UNİCEF, AB, TUBİTAK projeleri gibi ulusal ve uluslararası birçok projede eğitimci ve danışman olarak görev yapan Ali Kaymak, öğretim görevlisi olarak Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü Gelişimsel Destek Birimi’nin sorumluluğunu yürütmeye devam etmektedir.
İlgi alanları arasında Otizm Spektrum Bozukluğu, Uygulamalı Davranış Analizi, Öğretmen Yetiştirme, Kaynaştırma/ Bütünleştirme, Doğal Öğretim Yaklaşımları gibi konular bulunmaktadır.
DOĞAL ABA ilk aşamada özellikle erken çocukluk döneminde olan Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış ya Otizm Spektrum Bozukluğu riski altındaki çocukları hedef almaktadır. Danışmanlık modeli, ilerleyen zamanlarda üst yaş gruplarını da hedef alarak kapsamını geliştirecek bir yapı olarak planlanmıştır.
DOĞAL ABA 12 modülden oluşmaktadır. Bu modüller şu öğrenme alanlarını içermektedir: “Alıcı dil, İfade edici dil, Eşleme, Etkinlik çizelgeleri, Taklit, Oyun, Ortak dikkat, Öz bakım, Sosyal beceriler, Yönerge, Öğrenmeye hazırlık ve Ön akademik beceriler” dir.
DOĞAL ABA, OSB gösteren öğrencilerin bireysel özellikleri ve ihtiyaçları temelinde seans, yarım gün ya da tam gün bireysel ya da grup eğitimi şeklinde uygulanabilmektedir. Modüllerin içerikleri her duruma uygun olacak şekilde oluşturulmuştur. Öğrencinin eğitim alma durumuna göre seans içerisinde çalışılacak amaç sayısı ve öncelikleri değişebilecektir.
DOĞAL ABA Müfredatının Kullanımı Nasıl Olmalıdır?
DOĞAL ABA müfredatının kullanımı aşağıdaki adımları içerir:
I. Aile ile ön görüşme
II. Öğrencinin var olan performansını değerlendirme
III. BEP hazırlanması
IV. Veri formlarının ve materyallerinin hazırlanması
V. Öğrenci dosyasının oluşturulması ve ilgili dokümanların yerleştirilmesi
VI. Programın uygulanması
I. Aile ile ön görüşme: Öğrenci değerlendirmeye alınmadan önce öğrencinin olmadığı bir ortamda aile ile bir ön görüşme gerçekleştirilir. Bu görüşmede öğrencinin eğitim geçmişi, güçlü yanları, zayıf yanları, kullanılabilecek olası pekiştireçler, ailenin beklentileri ve öğrencinin alerji vb. sağlık durumları hakkında bilgi alınır. Ayrıca ailenin doldurması beklenen bir aile bilgi formu vardır. Aileden bu formu doldurmaları istenir ve gerekirse formu doldurmaları için yardımcı olunur.
II. Öğrencinin var olan performansını değerlendirme: Aile ile yapılan ön görüşme sonrasında eğitsel değerlendirme aşamasına geçilir. Değerlendirme için DOĞAL ABA değerlendirme formu kullanılır. Eğitsel değerlendirme, öğrencinin performansı hakkında fikir sahibi olup BEP’ini hazırlamak için yapılır.
III. BEP Hazırlama: Aile ile yapılan ön görüşme ve öğrencinin ilk değerlendirmesinin sonucunda geçici bir BEP oluşturulur. Geçici BEP içerisinde daha temel ve önkoşul olabilecek amaçlar yer alır. Geçici BEP in uygulanma süresi en fazla bir aydır. Bu süre, öğrencinin ayrıntılı performansını alma, öğrenme özelliklerini anlama ve kullanılacak pekiştirme/ipucu stratejilerini belirleme gibi durumlar için kullanılmaktadır. Bir ayın sonunda esas BEP oluşturulmuş olur. BEP oluşturulurken DOĞAL ABA değerlendirme aracından yararlanılır. BÖP’ler öğrencinin bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun şekilde bireyselleştirilir.
IV. Veri formlarının ve materyallerinin hazırlanması: BEP’te yer alan amaçlar doğrultusunda materyaller ve veri formları oluşturulur. Materyaller oluşturulurken müfredat kitapçıklarında yer alan örnek BÖP’lerden yararlanılır.
V. Öğrenci dosyasının oluşturulması ve ilgili dokümanların yerleştirilmesi: Öğrenci dosyası öğrenci eğitime başlamadan önce hazırlanır.
VI. Programın uygulanması:
DOĞAL ABA müfredatında yer alan modüllerdeki davranış ve becerilerin değerlendirmesine yönelik değerlendirme araçları bulunmaktadır. Değerlendirme araçları çerçevesinde yapılan değerlendirme sonucunda öğrenci için ele alınması gereken amaçlar ortaya çıkacaktır.
DOĞAL ABA müfredat kitaplarında her bir amaç için hazırlanmış öğretim planları yer almaktadır. Öğretim planlarında her bir amacın tanımı, set geçme ölçütü, programı sonlandırma ölçütü, örnek set içerikleri, öğretim süreci için etkinlik örnekleri (yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış, yapılandırılmamış), öğretmene öneriler, aileye öneriler, davranışın ölçümü, genellemeyi planlama, örnek grafik bölümleri yer almaktadır. Öğretmen öğrencinin bireysel özelliklerini de dikkate alarak öğretim sürecini planlar ve uygular.
Öğrencinin gelişimini takip edebilmek için veri toplanmaktadır. (Örn: Her gün gelen bir öğrenci için en az haftada bir kez veri toplanırken, haftada bir seans gelen bir öğrenci için en az iki haftada bir kez veri toplanmaktadır). Toplanan veriler düzenli olarak grafiklere işlenir. Grafikler, öğrencinin gelişimini takip etmek, programın sonlandırılmasına karar vermek, programda uyarlama yapmak ya da gelişim raporu hazırlamak gibi eğitsel durum ve kararlar için kullanılır.
DOĞAL ABA müfredatında yer alan modüller, OSB’li çocukların sorun yaşadığı temel alanlar baz alınarak hazırlanmıştır. Modüllerin içerikleri ise OSB’ye özgü durum ve değişkenler dikkate alınarak gelişimsel bir bakış açısıyla düzeyler şeklinde yapılandırılmıştır. Her düzey bir gelişimsel dönemi temsil etmekle birlikte gelişimsel dönemler arasında geçişler söz konusu olabilmektedir.
DÜZEY |
GELİŞİMSEL DÖNEM |
1. Düzey |
0-24 ay |
2. Düzey |
25-36 ay |
3. Düzey |
37-48 ay |
4. Düzey |
49- 72 ay |
DOĞAL ABA, değerlendirme skalasında yer alan ve çocuğun gerçekleştiremediği her beceriyi öğretimsel bir amaç olarak görür. Bu amaçları kazandırmaya yönelik yol gösterici olması için hazırlanan ÖP (Öğretim Planı) örnekleri çocuğun öğrenme özellikleri temel alınarak bireyselleştirilir. Her bir öğrenme alanı birbirinden bağımsız ancak sarmal bir yapıda ele alınmıştır. DOĞAL ABA müfredatında yer alan 12 modülde 300’e yakın öğretimsel amaç ve bu amaçların ait öğretim planları bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda ilk 6 gelişim alanı ve içerdiği amaç sayıları yer almaktadır:
MODÜL ADI |
AMAÇ SAYISI |
Alıcı Dil Becerileri |
31 |
Eşleme Becerileri |
24 |
İfade Edici Dil Becerileri |
32 |
Ortak Dikkat Becerileri |
15 |
Taklit Becerileri |
21 |
Yönerge Takip Becerileri |
19 |
TOPLAM |
142 |