Tırnak Yeme Problemi

0-6 yaş, çocuğun kişiliğinin geliştiği birçok alışkanlığın kazanıldığı, gelişimsel olarak hızlı bir zamanda olduğu dönemdir. Çocukların istenmedik bazı davranışları da edindikleri, üzerinde durulmaz ve çözümlenmezse kalıcı sıkıntıların oluşacağı, yetişkinlerce onay görmeyen alışkanlıklar kazanacağı dönemde olduğu unutulmamalıdır.
Tırnak yeme davranışı hemen hemen her yaşta görülebilen bir davranıştır. Genellikle 3-4 yaşlarda başlar, ergenlikte yoğun bir şekilde görülür hatta yetişkinlikte bile tırnak yiyenler vardır. Araştırmalara göre çocukların %33’ü Ergenlerin %40-45’inde tırnak yeme gözlenmiştir. Tırnak yeme çocukta bazı sıkıntıların bir belirtisi olabilir, bazen çocuk yaşadığı gerginliği tırnak yiyerek gösterebilir. Bu durum bir davranış bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Sebeplerinin bulunarak çözümlenmesi, çocuğun ve ailenin rahatlaması açısından da önemlidir.

Nedeni çoğunlukla yoğun psikolojik etkenlerdir diye düşünülür. Ancak başka nedenlerde tırnak yemeyi bir alışkanlık haline dönüştürebilir. Uzmanlar tırnak yemeyi, kişinin kendine yönelik bir saldırganlığı olarak değerlendirirler. Çoğunlukla sıkıntılı, içe dönük, güvensiz, ruhsal gerginlik içinde olan kişilerde daha sık görüldüğünü ileri sürerler. Bazen problemsiz çocuklarda da sıkıntı, stres, yorgunluk ve üzüntü, tırnak yemeye neden olabilir. 3-4 yaşlarda görülen tırnak yemenin çoğunlukla model almayla, ailede biri tırnak yiyorsa onu taklit etme şeklinde ortaya çıktığı görülür. Çocuğun hareketlerinin kısıtlanması, aşırı baskıcı, otoriter, kısıtlayan bir anne baba tutumunun olması, çocuğun davranışlarının çoğunlukla onay görmemesi, kardeş kıskançlığı, çocuklar arasında ayrım yapılması, anne babanın yeterince ilgi ve sevgi göstermemesi ve çocuğun yanındaki tartışmaları ve sık kavga etmeleri, boşanmalar nedenler arasında olabilir. Bunun yanı sıra anne babanın aşırı kaygılı olması çocuğu aşırı derecede koruyup kollaması veya çocuğa kaldırabileceğinden fazla sorumluluk vermeleri, beklentilerinin yüksekliği de tırnak yemeye sebep olabilir. Çocuğun korkuları, kaygıları, iletişim problemleri, çevre değişikliği ve uyum sıkıntıları, okul sorunları, öğretmen tutumları, okul başarısızlıkları da nedenler arasındadır.

Çocukların üçte birinde ergenlerin yarısında ve yetişkinlerin bir kısmında görülebilen bu problem davranışı neden söndürmek istiyoruz. Bu davranış neden bize çözülmesi gereken bir sorun olarak görünebiliyor. İnceleyelim.

Tırnak yemek, sağlıklı yaşamı tehdit ediyor. Her an her yere dokunan eller. Hele ki çocuğun ve gencin temizlik ve hijyen konusundaki yetersiz yaklaşımları, bakın nelere yol açabiliyor.

Tırnak yiyen kişide, tırnak eti şişliği ve iltihabı görülebildiği gibi, parazitler ağız yolu ile bulaşabilir, böylece evdeki diğer kişilere de bulaştırabilir. Tüm aile tedavi olmak zorunda kalabilir. Tırnak yiyenlerde kalp kapakçıklarını tutan mikrobik hastalıklara, ağız boğaz, bademcik, diş eti ve sindirim yolu enfeksiyonlarına daha sık rastlanır. Tırnak yiyen çocukların diğer çocuklara göre daha sık hastalandığı bu nedenle okul devamsızlıkları oluştuğu ve akademik başarılarının da düştüğü gözlenmiştir. Beden sağlığının olumsuz etkilenmesinin yanında, öz güven eksikliği de bilinen etkileri arasındadır. Tırnak yiyen kişiyi gördüğümüzde onunla ilgili düşüncelerimiz negatifleşir ve yanlış yargılarda bulunabiliriz. Bize itici gelebilir ve arkadaşlık kurmakta zorlanabiliriz. Bu olumsuz etkilerini gidermek için neler yapmamız gerekli? Ancak tırnak yemeyi önleyelim derken, bazı yanlışlar yapabilir miyiz? Bu yanlışlar neler olabilir? İnceleyelim.
Tırnak yiyen çocuğu görür görmez uyarmamız, olumlu sonuç vermez çünkü sık uyarılan çocuk belli bir süre sonra bunu kullanmaya başlar. İlgi çekmek için veya ailenin dikkatini üzerinde tutmak için tırnak yemeyi sürdürür. 3-4 Yaşlarında görülen tırnak yeme bazen uyarı olmaksızın zaman içinde kaybolabilir. Ailenin çocuğu cezalandırması, aşağılaması, azarlaması, şiddet uygulaması, eline acı biber sürmesi ve başkalarına bu durumu büyük bir problemmiş gibi aktarması, farkına varmadan da bu şikâyetleri çocuğun duyması, yapılmaması gereken davranışlardır. Böyle yaklaşımlar tırnak yemenin kalıcı bir alışkanlığa dönüşmesine ve varsa alta yatan psikolojik sıkıntıların yoğunlaşmasına neden olabilir.

Tırnak yeme 5-6 yaşlarında herhangi bir uyarı, baskı, ceza uygulanmadığı halde en az 6 aylık bir süreçte devam ediyorsa bir uzmandan destek almak gerekebilir. Anne baba olarak neler yapabiliriz. Çocuğumuzu örselemeden bu alışkanlığından nasıl vazgeçirebiliriz.

Öncelikle aile dinamiğimizin farkına varmalıyız. Karı koca olarak bizim ve çocuğumuzla olan iletişimimizi gözden geçirmeliyiz. Çocuğumuz bizim yanımızda kendisini rahat hissediyor mu? Duygularını ifade edebiliyor ve bizim onu anladığımızı düşünüyor mu?
Çocuğumuza değer veriyor muyuz daha da önemlisi bunu hissettirebiliyor muyuz? Aile içinde bir yeri olduğunu, kaldırabileceği sorumluluklar aldığını gözlemleyip, onu onaylıyor muyuz? Ona korku ve kaygı veren ortamlardan uzak tutuyor muyuz? (Korku filmi izleme, kavgalı ortamlardan uzak tutma v.b.) Tırnak yeme sırasında onu uyarmak yerine dikkatini başka yöne çekici, ona ilginç gelen aktiviteler gerçekleştirebiliyor muyuz? Veya o sırada elini ağzını meşgul edecek sevdiği yiyecekler veriyor muyuz?

Çocuğumuzun hissettiği öfke ve kızgınlık gibi duyguları dışa vurabilmesi için fırsatlar sunuyor muyuz? Duygularını yönetme ve olumsuz duygularla başa çıkma yöntemlerini öğretiyor muyuz? Çocuğumuzla kaliteli zaman geçirebiliyor muyuz? Çocuğumuzun başarılarını açığa çıkararak, onu yüreklendirebiliyor muyuz? Olumlu özelliklerini başkalarına anlatıp onunla övünç duyabiliyor muyuz? Onu ara sıra küçük hediyelerle veya aferin, harikasın gibi sözlerle ödüllendirebiliyor muyuz? Tırnak yemenin vazgeçilebilir bir alışkanlık olduğunu tırnak yiyen kişilerin bütünüyle kötü ve problemli kişiler olmadığını vurguluyor muyuz? Bu davranışından dolayı onun kendisini suçlu hissetmemesi için elimizden geleni yapıyor muyuz? Çocuğumuzun hangi durumlarda tırnak yeme davranışını sergilediğini gözlemleyerek tespit etmemiz önemlidir. Sınav dönemlerin de mi? Ders çalışırken mi? Arkadaş grupları arasında mı? Öğretmeni gibi otorite figürleri yanında mı? Bu davranışı sergiliyor. Biliyor ve bu zamanlarda onun ilgisini başka yöne çekip tırnak yeme davranışı yerine başka bir davranış yerleştirebiliyor muyuz? Örneğin; ellerini birbirine kavuşturması, elinde bir nesne tutması gibi. Çocuğumuzun tırnak bakımını üstleniyor muyuz? Tırnaklarını uygun biçimde kesip törpülememiz ve krem sürmemiz, kız çocuklarına ara sıra oje sürmemiz, çocuğumuzda, benim ellerim ve tırnaklarım önemli. Dolayısıyla bende önemliyim duygusunu pekiştirecektir. Onun yapabileceği bazı becerileri kazanmasına izin veriyor muyuz? Yoksa onun yerine biz mi yapıyoruz? Örneğin, kazağını giyebilecekken biz mi giydiriyoruz? Ayakkabısını bağlayabilecekken biz mi bağlıyoruz? Yemeğini yiyebilecekken dökmesin, çabuk bitirsin diye biz mi yediriyoruz? İşte bu davranışlarımızla aslında çocuğumuza sen beceriksizsin, bu işler senin harcın değil yapamazsın mesajını veriyoruz. Böylece öz güven kazanmasına izin vermiyoruz. Çocuğumuzun başına bir şey gelir diye fazla mı kollayıcı davranıyoruz? Onunla ilgili kaygı ve korkularımızı hissettiriyor muyuz? Koltuğa tırmanırken, aman düşmesin, canı yanmasın, Toprakla, kumla oynarken, elleri kirlenmesin hasta olmasın veya yabancılarla konuşmasın, onlardan yiyecek kabul etmesin, gibi yaklaşımlarımız çocuğumuzun da tedirgin olmasına ve ürkek davranışlar kazanmasına neden olur, bizim korku ve kaygılarımıza eşlik etmeye başlar. Dolayısıyla tırnak yeme gibi davranış problemini tetiklemiş olabiliriz.

Çocukların davranış problemleri sergilemesinin genellikle yetişkin tutumlarından kaynaklandığını görüyoruz, o halde yetişkinlerin çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda zenginleşmesi birçok sorunu çözebilir. Gelecekte davranış problemi olmayan, mutlu ve güvenli çocuklar yetiştirmeyi destekleyebilir. Çocuğumuza sabırlı yaklaşımlar dileği ile hoşça kalın.
 

Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı & Aile Danışmanı Meral HASANDAYIOĞLU